4. hafta sorusu 1.) Bilgisayardaki donanımların birbiri ile haberleşmesini sağlayan portlar (Seri port, paralel port, Usb, SATA, İDE/PATA, MVMe vb.gibi) veri aktarım hızları kullanıldıkları donanımları anlatan ve bunları karşılaştıran bir blog yazısı hazırlayın. (Video, resim, görseli bol olan anlaşılır olsun.)

 

 1.) Bilgisayardaki donanımların birbiri ile haberleşmesini sağlayan portlar (Seri port, paralel port, Usb, SATA, İDE/PATA,  MVMe vb.gibi) veri aktarım hızları kullanıldıkları donanımları anlatan ve bunları karşılaştıran bir blog yazısı hazırlayın. (Video, resim, görseli bol olan anlaşılır olsun.)

 Seri port nedir?

    SeriPort, bilgisayar üzerinde yer alan eş zamanlı olmaksızın bilgi aktarımı sağlayan bir giriştir. Serial Port çoğunlukla IBM'in bilgisayarları içerisinde yer almaktaydı ve D9 tipiyle bulunurdu. Teknolojinin gelişmesi ve USB teknolojisinin ortak olarak kabul edilmesi sonucunda Serial Port'larda kullanım özelliğini günden güne yitirmiştir.

 paralel port nedir?

         Paralel port, bir bilgisayar üzerinde yazıcı gibi bir çevresel aygıta veri ileten veya alan bir arabirim türüdür. Veri, standart 1,5m’den daha fazla olmayan paralel bir kablo üzerinden iletilir. Kablo çok uzunsa, verilerin bütünlüğü kaybolabilir.

Başlangıçta paralel port tek yönlüydi ve bir seferde birden fazla bakır kablo şeridi boyunca bir defada 8-bit veri iletildi. 1970 yılında CentronicsData Computer Corporation tarafından tanıtıldı. Paralel port yazıcılarla kullanılmak üzere tasarlandı ve sadece toplam 300Kbits / sn aktarımı yapabildi.

         Başlangıçta paralel portlar yazıcılar için tasarlandı. Yazıcılar için ilk paralel arabirim portu, bir seferde sekiz bit veri ileten Centronics Model 101 (1970’de tanıtıldı) için yapıldı. Bu paralel port sadece veri iletebilir ancak almaz. Daha sonra paralel portlar çift yönlü olarak tasarlanmaya başlandı ve giriş cihazlarının yanı sıra yazıcılar için kullanılır. Çift yönlü paralel port (BPP-Bidirectional Parallel Port), tarayıcılar, zip sürücüler, sabit diskler, modemler ve CD-ROM sürücüleri gibi çeşitli çevresel aygıtlarla iletişim kurabilir. BPP genellikle küçük mesafeler boyunca hızlı veri iletimi için kullanılır. Ek paralel bağlantı noktaları genellikle LPT1, LPT2 vb. olarak etiketlenir.

       Bugün, evrensel seri veriyolu (USB-Universal Serial Bus) paralel bağlantının yerini almıştır. Aslında, bir kaç firma dışında tamamen yeni bilgisayarlarda bu port kaldırıldı diyebiliriz. Eski kişisel bilgisayarlar (PC’ler) ve dizüstü bilgisayarlar için, paralel yazıcılar veya paralel arabirime sahip diğer çevre aygıtları için USB’den paralel bir adaptör mevcuttur.

    Usb nedir? 

 

             Flash bellek ya da bellek çubuğu olarak da anılan USB bellek, bilgisayarınızı USB bağlantı noktasına takılan, küçük, taşınabilir bir cihazdır. USB bellekler daha çok veri saklama, veri yedeklemesi ve cihazlar arasında dosya aktarma için kullanılır.

  

     USB, İngilizce "Universal Serial Bus" kelimesinin kısaltmasıdır. USB'nin Türkçesi "Evrensel Seri Veriyolu"dur. USB dış donanımların bilgisayar ile bağlantı kurabilmesini sağlayan seri yapılı bir bağlantı biçimidir. Son sürümü 3.1'dir. 1,22 GByte/sn'lik aktarım hızı vardır. Dört nesil USB özelliği vardır: USB 1.x, USB 2.0, USB 3.0 ve USB4. Ayrıca USB-C ve USB On-The-Go türleri de var.

Standart bir USB 2.0 veriyolu 5.00 volt, 500 mA çıkış verirken USB 3.0 veriyolu 900 mA çıkış değerine sahiptir. USB 3.1 ise 9.00 volt çıkış verebilmektedir. Tak Çalıştır (plug and play, PnP) özelliğinden dolayı birçok cihazın bağlantısında kullanılmaktadır.

Evrensel seri veriyolu (USB), çevre birimlerinin bilgisayara takıldıkları anda tanınıp otomatik çalışmalarını sağlamaktadır. Yani PnP'dir. Bu yolla 127 tür cihazı çalıştırma imkânı vardır. Ek aparatlarla tek bağlantı noktasına birden fazla cihaz bağlanabilir.

USB basit bir dört telli bağlantıdır. Veri kodlamasına NRZI (Non-return to Zero Inverted) denir. Modern anakartlarda en az 4 USB portu bulunmaktadır.

USB hızları

[değiştir | kaynağı değiştir]

• USB 1.0 ve 1.1: Hız 12 Mbit/sn (1,5 MByte/sn) (fullspeed)
• USB 2.0: Hız 480 Mbit/sn (60 MByte/sn) (highspeed)
• USB 3.0: Hız 4,80 Gbit/sn (600 MByte/sn) (superspeed)^[1]
• USB 3.1: Hız 10 Gbit/sn (1,22 GByte/sn) (superspeed 10 Gbps)

USB 2.0, 480 Mbps bant genişliği sunabilen USB sürümüdür. USB 1.1'de sunulabilen bant genişliği 12 Mbps ile sınırlıdır. USB 2.0, USB 1.1'in 40 katı kadar bant genişliği ile yüksek hız sağlar. Her iki sürümde de kablo yapısı ve bağlantı uçları aynıdır. USB 2.0, USB 1.1 ile uyumludur. Yüksek bağlantı hızı gerektiren harici CD/DVD yazıcı gibi cihazlar USB 2.0 standardını kullanırlar.

USB 3.0 yapılan testler sonucunda en fazla 1320 Mbit/sn ile sınırlı kaldı ve beklenilen yükseklikte bir hıza ulaşılamadı. 2001 yılında benzer bir durum USB 2.0 için yaşandı. En yüksek hız olarak 250 Mbit hıza ulaşıldı ancak çalışmalar ilerledikçe USB 2.0 480 Mbit/sn hıza ulaştı ve kullanılmaya başlandı.

Günümüzdeki en son teknoloji USB 3.1'dir. USB 3.0 beklendiği gibi 5 Gbit hıza çıkmıştır. Günümüzde yeni üretilen anakartların neredeyse hepsinde USB 3.0 desteği vardır. Intel ve AMD'nin yeni yonga setlerinin yaygınlaşmasıyla, USB 3.0 gittikçe yüksek hız gerektiren harici sabit diskler ve flash belleklerde kullanılmaya başlanmıştır. Harici sabit disklerin çoğunluğu USB 3.0 desteğine sahip olmasına rağmen flash belleklerde henüz USB 3.0 desteği yaygın değildir ve pahalıdır. 

sata nedir ?

SATA yani Seri ATA, bilgisayar donanımı içerisinde bir veri taşıma teknolojisidir. Özellikle sabit diskten ya da sabit diske veri aktarımı işlevini yerine getirir. ATA teknolojisinin üstüne üretilmiştir. İsim karışıklığı olmaması için eski ATA ismi PATA (Paralel ATA) olarak değiştirilmiştir. Hem SATA hem de PATA sürücüsü IDE sürücüsüdür.

Türleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

SATA I, SATA II ve SATA III olarak üç ayrı versiyonu bulunmaktadır. SATA I (ya da sadece SATA) ilk çıkmıştır ve teorik limit hızı 1.5 GBit/s olarak belirtilir. Ardından SATA II biraz daha geliştirilmiş ve standartlar daha uyumlu olarak piyasaya sürülmüştür. SATA II'nin teorik hızı 3.0 GBit/s çıkması planlanmaktadır. Sata III ün teorik hızı 6.0 GBit/s olarak belirtilmiştir.

PATA Hız: 1.3 GBit/s

[değiştir | kaynağı değiştir]

SATA sürücülere geçilmeden önce mevcut olan en son Parallel ATA sürücü ile Seri ATA arasındaki hız farkı fazla değildi. En son PATA versiyonu olan Ultra ATA II ile 1.3 GBit/s data transfer hızına ulaşılıyordu. Ancak sonradan çıkan SATA II ve SATA III sürücülerin hızları daha yüksektir...

SATA Revizyon 1.0 Hız: 1.5 GBit/s

[değiştir | kaynağı değiştir]

İlk kuşak SATA arayüzleri, SATA/150 veya SATA 1 olarak da bilinir, 1.5 Gb/s hızla calışırlar. Seri ATA fiziksel katmanda (physical layer 13 Eylül 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.) 8B/10B kodlama (encoding 13 Eylül 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.) kullanır. Bu kodlama şeması %80 oranında etkilidir, fiili olarak 1.2 Gbits/s veya 150 MB/s veri transfer oranı sağlar. Seri bağlantının (serial link 15 Eylül 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.) kolaylığı ve LVDS 13 Eylül 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. kullanımıyla, uzun sürücü kabloları ve yüksek hızlarda geçiş yolları kullanılabilir oldu.

SATA Revizyon 2.0 Hız: 3.0 GBit/s

[değiştir | kaynağı değiştir]

SATA'nın tanıtımından kısa bir süre sonra, gelişmeler standartlaştı. 3 Gb/s sinyal oranı PHY katmanına eklenmesiyle veri işlem hacmi iki katına çıktı. SATA 3.0 Gb/s, SATA 1.5 Gb/s gibi 8B/10B kodlama kullanır ve fiili olarak 2.4 Gb/s veya 300 MB/s veri transfer oranı sağlar. SATA 3.0 Gb/s aygıtlarıyla SATA 1.5 Gb/s denetleyicileri arasındaki uyumluluğu sağlamak için, sonra çıkarılan aygıtlar orijinal 1.5 Gb/s oranını desteklemeleri gerekti. Pratikte, bazı eski SATA denetleyicileri SATA hız ölçütlerini desteklemediler ve SATA 3.0 Gb/s çevre aygıtları elle yapılandırılarak 1.5 Gb/s oranına bir atlayıcı(jumper) kullanılarak çekildi. VIA VT8237 ve VT8237R güney köprüleri, VIA VT6420 ve VT6421L bağımsız SATA denetleyicileri bu problemin oluştuğu chipset lerdendir. SİS 760 ve 964 chipsetleride bu problemi göstermesine rağmen güncellenmiş SATA denetleyici ROM'u ile düzeltilmiştir. 3,0 Gb/s özelleştirmesi genel olarak “Serial ATA II” (“SATA II”) olarak bilinse de bu kullanım yanlıştır. Doğrusu, SATA Revizyon 2.0'dır.

SATA Revizyon 3.0 Hız: 6.0 GBit/s

[değiştir | kaynağı değiştir]

SATA-IO 6.0 GB/s oranını standart hale getirmeyi planlamaktadır. Teorik olarak işlem hacminin iki katına çıkmasına rağmen, geleneksel sabit diskler bu hıza ulaşamadı. Bununla birlikte 6.0 GB/s standardı geçit çoklayıcılarıyla (port multipliers) birleştirmede kullanışlı olacak böylece bir Seri ATA geçidine birçok sürücü bağlanabilecek. Ayrıca RAM diskleri gibi katı hal sürücüleri de (solid-state drives 27 Ocak 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.) bağlanabilir. Normal kullanımda çağdaş kişisel bilgisayarlarda hem SATA hem de SATA 1.5 GB/s sabit disk sürücülerinin çalışma hızları önceki IDE arayüzleri (50 MB/s altında çalışan) ile karşılaştırılabilir.

Seri ATA'nın yenilikleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Her cihaza ayrı kablo ve ayrı bant genişliği verilerek, SATA, PATA ile ortak kullanılan yoldan çıkarıldı. Aynı miktarda SATA aygıtlarını desteklemek için iki kat daha fazla sunucu denetleyicisi gerekir. SATA'nın tanıtımı sırasında bu önemli bir sorun değildi. Denetleyici ASIC içine başka bir denetleyici eklenebilir. Fazladan yedi sinyal hattı ve PCB için kablo ucunda yer açılması maliyette ufak bir artış yaratır.

SATA'nın sağladığı fakat PATA'nın içermediği belirleyici özellikler : hot-swapping 13 Eylül 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ve native command queueing.

SATA'ya geçişi kolaylaştırmak için, birçok üretici PATA sürücülerindeki denetleyicileri hemen hemen aynı olan ve mantık kartı üstünde köprü chipi içeren sürücüler üretti. SATA bağlayıcıları bulunan köprü sürücüleri, güç bağlayıcılarının bir türünü veya her ikisini de içerebilir ve genelde yerel sürücülerle aynı işleyişi gösterir. Fakat SATA'nın bazı belirleyici özelliklerini desteklemeyebilir. 2004 yılından itibaren, başlıca sabit disk üreticileri köprülü veya yerel SATA sürücülerini üretiyor.

Seri tutturulmuş SCSI (SAS) denetleyicisine SATA sürücüleri bağlanabilir ve aynı fiziksel kablo üzerinden iletişim kurulabilir. Fakat SAS diskleri SATA denetleyicilerine bağlanmayadabilir.

Kablolar ve bağlayıcılar

[değiştir | kaynağı değiştir]

SATA'nın paralel ATA'dan en belirgin farkı güç ve veri kablolarıdır. SATA standartları yedi iletken kullanan bir veri kablosu ve her iki başında 8-mm genişliğinde wafer bağlayıcıları olduğunu belirtir.SATA kabloları 1 m (39 inc) uzunluğuna kadar olabilir. Karşılaştıracak olursak PATA ribbon kabloları 40 ya da 80 iletken kabloları içerir ve en fazla 46 cm (18 in) olabilir. SATAdaki iletkenlerin azaltılması, SATA kablolarını, PATA kablolarından daha dar yapar. Sonuçta daha dar alanlarda kullanımı kolaylaşır ve hava dolaşımınıda kolaylaştırır (fakat bu tür kablolarda bollaşma daha sık görülebilir).

PATA sürücüleri tarafından kullanılan 4 pinli Molex bağlayıcısı ve birçok bilgisayar bileşeni, SATA standartlarının belirttiği güç bağlayıcısından çok farklı bağlayıcılar kullanır. Veri kablosu gibi, wafer bazlı, fakat 15 pinli şekli ikisinin arasındaki karışıklığı engeller. Güç bağlayıcılarının tepesindeki plastik birleştiriciler ince olduğu için takarken en ufak bir zorlamayla kırılır, sonuçta birleştiriciyi kullanışsız hale getirir. Çok sayıdaki pin 3 farklı gerilim değeri sağlamak için kullanılır: 3.3 V, 5 V, 12 V. Her gerilim 3 pinin bir araya gelmesiyle sağlanır. Kalan 5 pin GND, yani 0 volttur. Pin11, son pin, yeni sürücülerdeki staggered spinup 22 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. için kullanılır. Kaynak pinleri bir araya gelir çünkü pinler bir araya gelmezlerse aygıtlar için gerekli akımı sağlayamazlar. Her 3 gerilimden birer pin hotplugging 13 Eylül 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. için kullanılır. Bu fiziksel bağlantı (3.5-in (90 mm) ve 2.5-in (70 mm)) dizüstü bilgisayarların sabit diskleri için kullanılır. SATA güç bağlayıcısını desteklemeyen güç kaynaklarının kullanımı için bazı SATA sürücüleri PATA tarzında 4 pinli Molex bağlayıcı içerir.

4 pinli Molex bağlayıcısını SATA güç bağlayıcısına çevirmek için adaptörler kullanılabilir. Fakat 4 pinli Molex bağlayıcıları 3.3V sağlamadığı için, bu adaptörler 5 V ve 12 V güç sağlarlar, 3.3 V hattı bağlanmaz. 3.3 V güç isteyen sürücüler bu adaptörle kullanılmaz. Sürücü üreticileri 3.3 V güç hatlarının çoğunu kullanım dışı bırakmıştır. Buna rağmen 3.3 V güç olmadan, SATA aygıtları hotplugging'i gerçekleştiremez. 

   MVM nedir?

MVM, pazarlama stratejilerinde tıpkı yazılım geliştirme dünyasındaki Minimum Viable Product, kavramına benzer bir yaklaşımdır. MVM, sınırlı bütçe, kaynak ve zamanla en temel pazarlama faaliyetlerini yürütmek anlamına gelir. Amaç, pazarlama kampanyalarının temelini oluşturan bir dizi etkinliği hızlıca uygulayıp geri bildirim toplamak ve sürekli optimize ederek kampanyaları büyütmektir. Bu yaklaşım, büyük ve kapsamlı pazarlama planları yerine küçük adımlarla ilerlemeyi ve hızlı geri dönüşler almayı hedefler.